Nee zeggen

Wat is het toch soms moeilijk om nee te zeggen. Ik worstel er zelf nog wel eens mee en mijn cliënten dikwijls. Hoe komt dat? Waarom is dat drieletter woord soms zo beladen? Waarom kan het voelen alsof het heiligschennis is om nee tegen iets te zeggen? En waarom belanden we op feestjes waar we niet heen wilden?

Tot hier en niet….

Nee zeggen is misschien wel de meest concrete manier waarop je in taal een grens kunt stellen. Het is een woord waarmee je zelfs het bestaan van dingen (ook al bestaan ze wel) kunt ontkennen. De nee is krachtig en groot. Ik vermoed dat hij zo groot is omdat de nee ons zo scherp laat voelen voelen dat wij mensen los van elkaar staan. Dat we allemaal een eigen wil hebben, en dat niemand je kan dwingen iets te doen, voelen of laten. Een nee kan daarom enorm botsen met de wil van iemand anders. En die botsing vindt plaats na dat ene drieletter woord.

Een nee kan botsen met de wil van iemand anders

Hoe leren we nee zeggen?

“Ik ben twee en ik zeg nee” is de zin die me wellicht het meest is bijgebleven uit de lessen ontwikkelings-psychologie. Als je twee jaar bent ga je met de nee experimenteren. Dit is de levensfase waarin je ontdekt dat je je eigen wil ook in tegengas kunt uiten. Je ontdekt dat je nog meer los kunt staan van je ouders. Je gaat aan de nee ruiken, proeven en hem van alle kanten bekijken. In deze fase kunnen kinderen ook regelmatig nee zeggen tegen dingen die ze wél willen. Niet omdat ze niet willen, maar omdat het experiment belangrijker is. Zo ontdekken ze de uitwerking ervan op hun ouders en alle andere mensen om hen heen.

Als je ouders je nee steeds in hun overwegingen meenemen, en af en toe accepteren, dan ontdek je dat je jouw wil ten uitvoer kunt brengen. Je ontdekt dat je macht hebt om dingen te stoppen, niet te doen, te laten, af te houden. Je leert dat er een relatie is tussen wat jij vanbinnen voelt en wat er buiten je gebeurd. Daarmee bereid je je voor op het volwassen worden.

Het is heel belangrijk dat je ouders je nee horen én serieus nemen. Wanneer je nee zegt en dat kan op dat moment echt niet, dan moeten je ouders doen wat op dat moment belangrijk is. Zij weten beter dan een kind wat veilig of gezond is. Maar… ze móeten af en toe met je nee meegaan. Zo leer je dat er ruimte is voor jouw nee. Je leert letterlijk dat jouw afgrenzen werkt. Je legt dan als kind een koppeling tussen jouw nee, en dat iets buiten je daadwerkelijk niet gebeurd.

Maar zoals altijd met het echte leven, de ideale ontwikkeling staat vooral in de boeken. De meeste van ons hebben geen aardbeienjeugd gehad.

Overtuiging

Wanneer je ouders hebt gehad die jouw nee te weinig accepteerden, of er niet eens naar luisterden, leerde je niet voldoende dat je kunt afgrenzen. Je leerde niet voldoende dat wat je vanbinnen voelt ook in de buitenwereld gebeurd. De twee lijken als het ware los van elkaar te staan.
Wat dan vaak gebeurd is dat kinderen op deze leeftijd een stevig besluit nemen en een overtuiging vormen. Zoals:

  • Als ik nee zeg ben ik mensen tot last
  • Als ik nee zeg wordt ik gestraft
  • Als ik nee zeg krijg ik wel wat ik wil, maar ze houden niet meer van me
  • Als ik nee zeg krijg ik geen knuffels meer

Als een kind zo’n besluit neemt, dan doet hij dat op grond van wat hij het liefste wil hebben, en dat is liefde. Als hij meer liefde krijgt (een vrolijke blik, een glimlach, een knuffel, een verhaaltje voor het slapen, een kus – van vader of moeder of iets als het voorkomen van ruzie) wanneer hij geen nee zegt, dan zal hij zich gaan inhouden. Hij zal zijn eigen wil gaan inslikken. Dat is niet erg als dat even gebeurd. Maar als een kind dat maar lang genoeg doet, dan kan hij als volwassen nog steeds geloven dat:

  • Hij mensen tot last is
  • Het verboden is nee te zeggen
  • De wereld alleen een liefdevolle plek is als je ja zegt
  • Je met alle winden mee moet waaien

Zo krijg je volwassenen die dingen niet voor elkaar krijgen omdat ze: er nooit om vragen, geen idee hebben wat ze willen met hun leven (ze hebben tenslotte ‘geen’ eigen wil), burn-out raken omdat ze werk niet weigeren, overspannen raken omdat ze bij elke vereniging die ze vraagt voorzitter worden, zich apparaten door verkopers laten aanpraten die ze niet nodig hebben. En ga zo maar door.

Nu heeft het geen zin om je ouders daar de schuld van te gaan geven. Wat je wel kunt doen is de nee gaan oefenen en kijken of die besluiten die je ooit nam wel kloppen bij iedereen. Je zult er dan achter komen dat er ook mensen rondlopen die dol op een duidelijke nee zijn. Mensen die beseffen dat wie een échte nee kan zeggen, ook een oprechte ja kan produceren. Maar wellicht zul je ook vrienden verliezen, omdat ze je nee niet accepteren. Mensen zoeken elkaar namelijk onbewust ook uit op elkaars overtuigingen.

het heeft geen zin om je ouders daar de schuld van te gaan geven

Ik was ooit bevriend met iemand die steevast 15 min te laat kwam op een afspraak. Nu had ik altijd 15 min eerder met hem kunnen afspreken, maar het was niet mijn probleem. Het was zijn probleem. Ik sprak hem erop aan dat hij steeds te laat kwam. Hij vond dat dat moest kunnen, dat hoorde bij vriendschap. Hij zei dat als ik dat niet kon accepteren dat de vriendschap dan voorbij was. Je begrijpt dat dat die vriendschap ook niet verder kon. Daar ben ik even somber om geweest, en het maakte ruimte voor nieuwe vriendschappen met andere mensen van wie ik leerde dat ze mijn nee wel waarderen.

Hoe zeg je nee?

Cliënten stellen me soms letterlijk de vraag: “Hoe zeg je nee?” Dat vind ik soms ontroerend in zijn eenvoud. Het antwoord is namelijk even simpel als moeilijk. Er is echt maar één manier en dat is het woord NEE uitspreken. Liefst als eerste woord van een zin of als enige woord.

Het adres van de nee

Nee zeggen voelt voor sommige mensen als in het diepe donderen of hun hoofd onder een guillotine leggen. Voor sommige mensen is de nee namelijk verbonden aan afkeur van een hele persoon. Die koppeling bestaat echter niet echt, die hebben ze zelf gelegd (zie de overtuigingen hierboven). Nee zeggen is niet hetzelfde als iemand liefde ontzeggen of zelf liefde (moeten) ontberen.

Als je moeite hebt met nee zeggen, moet je dat diepe in om er achter te komen of dat hoofd er ook daadwerkelijk af gaat. Je moet onderzoeken of er wel altijd afkeur of ontbering volgt op jouw nee. Pas wanneer je ontdekt dat dat niet het geval is, kun je vertrouwd raken met de zonnige kant van de nee. En reken maar dat het daar lekker is. Het uitzicht is er weids, en er hangt een heerlijke eenvoud in de lucht.

Een artikel van Jasper Jobse, Foto: Flickr.
Dit artikel is ook gepubliceerd op www.lifehacking.nl