De functie van emoties

Je krijgt ze gratis bij je geboorte: emoties. Het zijn de signalen die je vertellen hoe het met je is. En ik heb mij als puber wel eens afgevraagd wat ik toch met al die gevoelens moest, en met mij op die leeftijd vast vele anderen. Onlangs las ik ergens een kort stukje van George Thomson over de functies van emoties, dat ik graag in mijn pubertijd tegen was gekomen. Het is simpel, helder en stelt je in staat de juiste actie aan je gevoelens te koppelen.

bang, boos, blij en bedroefd

Emoties kunnen verdeeld worden in vier primaire emoties: bang, boos, blij en bedroefd. (Andere emoties zoals jaloezie, afgunst, schaamte, medelijden, wrok worden beschouwd als secundaire of samengestelde emoties omdat er denken aan te pas komt, en laat ik hier buiten beschouwing).

Primaire emoties zijn er al op vroege leeftijd, eerder dan secundaire. En dat is niet zonder reden. Ze hebben een functie, een probleem oplossende functie. Door te luisteren naar je gevoelens kom je te weten wat je nodig hebt. Iedere emotie heeft zijn functie. Thomson plaatst die functie in een relatie met de tijd. Het verleden, het nu en de toekomst.

Bang

Bang is de emotie die gekoppeld is aan de toekomst. Het is wat je voelt wanneer een ongewenste situatie zich aandient of in je gedachten opkomt. Een situatie die je niet wilt, die beschadigend is of bedreigend. Wanneer je dus angst voelt is dat een teken om in actie te komen en te voorkomen dat datgene niet plaatsvindt. Dat kan betekenen dat je vlucht voor iets, je verbergt of dat je ergens juist wel op af gaat om het te voorkomen.

Omdat bang-zijn gaat over iets in de nabije toekomst, ben je in zekere zin altijd bang voor iets dat op dat moment nog fictief is. Je kunt daarom ook bang zijn voor iets waarvan het onwaarschijnlijk is dat het zal gaan gebeuren. Dan is het zinvol je angst aan de werkelijkheid te toetsen. Angst die niet reel bleek, kan op die manier verdwijnen. Zoals een kind dat bang is voor een krokodil onder zijn bed, ook gewoon onder zijn bed moet kijken.

Boos

boos

Boos is gekoppeld aan het hier en nu. Boos is de emotie die je voelt wanneer een ongewenste situatie zich nu op dit moment voordoet. Het is dan dat mensen vaak roepen: “en nu is het genoeg!” Het is van de vier primaire emoties diegene die het meest dicht staat bij het krijgen van directe energie. Er komt vaak adrenaline vrij. En dat is handig, want bij deze emotie is er ook vaak weinig tijd.

Wat veel gebeurt met boosheid is dat mensen het wel uiten, maar niet juist adresseren. Bijvoorbeeld: Je bent boos op je baas, maar wordt thuis pas boos als je je vrouw erover vertelt. Bij je vrouw moet je dan niet zijn met je boosheid, wel bij je baas. Er is dan sprake van opgespaarde boosheid. Dat opsparen kunnen mensen maanden tot jaren doen. In het geval van de baas kan het bijvoorbeeld ook zo zijn dat je ook eigenlijk niet op je baas boos bent. Maar op iemand op wie je baas lijkt.

Bedroefd

bedroefd

Verdrietig zijn (het woord ‘bedroefd’ word veel gebruikt om de ezelsbrug met de 4 B’s), is gekoppeld aan het verleden.

Verdriet is het proces van het aanvaarden van een ongewenste situatie, waar je niets meer aan kunt veranderen. Zoals bijvoorbeeld het overlijden van iemand, chronisch ziek worden, een baan verliezen, geen kinderen kunnen krijgen.

Blij

blij

Als laatste is er blijdschap. Het wonderlijke is dat Thomson hier niet over schreef, maar de betekenis laat zich na de vorige drie emoties niet zo moeilijk raden. Alle bovenstaande emoties hebben te maken met ongewenste situaties.

Blijdschap geeft aan dat de situatie goed is. Dat je vrede hebt met de loop der dingen, of gewoon heel veel lol. In die zin gaat blijdschap over tijdloosheid.

Fotos: Joe the WOP, Tom T, Honikum en Ernst Moeksis